درس خارج فقه و اصول حضرت استاد آیت الله رضازاده (دامت برکاته)تاریخ92/12/21

اصول

موضوع: حجیت ظن/خبر واحد/ادله مانعین حجیت خبر واحد

در جلسه قبل اشاره کردیم که مرحوم آخوند فرمودند روایات مانعه از حجیت خبر واحد تواتر اجمالی دارند و از مرحوم فیروزآبادی نیز اشکالی را بر کلام مرحوم آخوند در بیان تواتر اجمالی نقل کردیم مرحوم آخوند در جلد دوم نیز در مورد تواتر می فرمایند تواتر سه قسم می باشد لفظی و معنوی و اجمالی
نصه: یشکل الاستدلال بها على حجیة أخبار الآحاد بإنّها أخبار آحاد، فإنّها غیر متفقة على لفظ ولا على معنى، فتکون متواترة لفظاً أو معنى.
ولکنه مندفع بإنّها وأنّ کانت کذلک، إلّا إنّها متواترة إجمالاً، ضرورة إنّه یعلم إجمالاً بصدور بعضها منهم :، وقضیته وأنّ کان حجیة خبر دلّ على حجیته أخصها مضموناً[1]
می فرمایند بر استدلال به این روایات بر حجیت خبر واحد اشکال شده است که این روایات خبر واحد می باشند و تواتر لفظی یا معنوی ندارند زیرا اتفاق بر یک لفظ یا معنی ندارند ولی این اشکال دفع می شود باینکه این اخبار اگر چه تواتر لفظی یا معنوی ندارند لکن تواتر اجمالی دارند لذا استدلال به این روایات، استدلال به خبر واحد نیست بلکه استدلال به خبر متواتر می باشد بعد می فرمایند علت اینکه این اخبار تواتر دارند این است که علم داریم بعضی از این روایات از معصومین صادر شده اند و این تواتر اجمالی دلالت بر حجیت خبری می کند که اخص از همه فروض می باشد یعنی خبری که جامع همه صفاتی است که در مجموع روایات بیان شده است این خبر حجت می باشد(و اگر چنین روایتی دلالت بر حجیت خبر واحد مطلقا کند تبعا می تواند دلیل بر حجیت خبر واحد قرار گیرد).
مرحوم آخوند در بحث لاضرر نیز در ضمن استدلال به روایات برای اثبات این قاعده به تواتر اجمالی اشاره می کنند حیث قال:
وقد ادعی تواترها، مع اختلافها لفظاً ومورداً، فلیکن المراد به تواترها إجمالاً، بمعنى القطع بصدور بعضها، والانصاف إنّه لیس فی دعوى التواتر کذلک جزاف[2]
می فرمایند از این روایات تعبیر به اخبار متواتر شده است اگر چه در یک لفظ و یک معنی اتفاق ندارند، ظاهرا مرادشان تواتر اجمالی می باشد و این ادعا به نظر ما نیز صحیح می باشد.
مرحوم آقای خوئی نیز در دراسات ص 115 مصباح الاصول ص 115 مطالبی را فرموده اند.